Άρθρο του Χάρη Βουρδουμπά, μέλους του Τμήματος ΕΒΕ της ΚΕ του ΚΚΕ, δημοσιευμένο στον Ριζοσπάστη 25-26/1/2020
Το Εμπόριο αποτελεί σημαντικό κλάδο της οικονομίας και παρά το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια διευρύνεται η οικονομική κυριαρχία των εμπορικών αλυσίδων και των πολυκαταστημάτων, εξακολουθεί να συγκεντρώνει τον μεγαλύτερο αριθμό αυτοαπασχολούμενων χωρίς προσωπικό, με σχεδόν 200.000 μικροεπιχειρήσεις.
Ως κλάδος αποτελεί ζωντανό παράδειγμα που καταρρίπτει το κυρίαρχο αφήγημα της κυβέρνησης ΝΔ, αλλά και της προηγούμενης του ΣΥΡΙΖΑ, ότι η προσδοκώμενη ανάπτυξη μπορεί να είναι «δίκαιη» ή «για όλους».
Η εμπειρία από το καθημερινό άνοιγμα των Κομματικών Οργανώσεων επιβεβαιώνει ότι για την πλειοψηφία των μικρεμπόρων οι συνθήκες δεν είναι και τόσο ρόδινες.
Εξακολουθεί να βαραίνει το γεγονός ότι η καπιταλιστική κρίση σε συνδυασμό με τις εφαρμοζόμενες κυβερνητικές πολιτικές έχει φορτώσει στους αυτοαπασχολούμενους σημαντικά χρέη σε ασφαλιστικά ταμεία, εφορία, τράπεζες, προμηθευτές (άνω του 20% έχουν ληξιπρόθεσμες οφειλές σε εφορία και ΕΦΚΑ).
Χιλιάδες παλεύουν καθημερινά για να εξασφαλίσουν ένα ικανοποιητικό εισόδημα που θα τους επιτρέψει να αντεπεξέλθουν σε παλιές και τρέχουσες υποχρεώσεις και την ίδια στιγμή να ζήσουν τις οικογένειές τους. Μάλιστα, δεν είναι λίγοι αυτοί που κρατούν «με νύχια και με δόντια» το μαγαζί τους, κάνοντας υπομονή μέχρι να μπορέσουν να συνταξιοδοτηθούν.
Την ίδια στιγμή οι μεταρρυθμίσεις που έχουν προωθηθεί, όπως τα διευρυμένα ωράρια και οι 32 ανοιχτές Κυριακές το χρόνο στις τουριστικές περιοχές, οι «λευκές νύχτες» και οι «μαύρες Παρασκευές», τα ανοιχτά κέντρα εμπορίου, οδηγούν χιλιάδες επαγγελματίες με μαθηματική ακρίβεια μπροστά στο οδυνηρό δίλημμα επιλογής ανάμεσα στην οικονομική ή τη φυσική εξόντωση. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που αναγκάζονται σήμερα σε εργασία 50 και 60 ωρών τη βδομάδα για να αντεπεξέλθουν στις «απαιτήσεις της αγοράς» και του ανταγωνισμού.
Χαρακτηριστικά στοιχεία και νέα «σύννεφα»
Η παραπάνω πραγματικότητα αποτυπώνεται και σε μια σειρά από έρευνες:
Για παράδειγμα, η εορταστική περίοδος των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς αντιστοιχεί παραδοσιακά σε ένα σημαντικό ποσοστό του ετήσιου τζίρου των περισσότερων εμπορικών επιχειρήσεων, και κυρίως των μικρότερων. Τα στοιχεία πρόσφατης έρευνας του Ινστιτούτου Εμπορίου και Υπηρεσιών (ΙΝΕΜΥ) της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ελληνικού Εμπορίου (ΕΣΕΕ) είναι ενδεικτικά για να απαντηθεί το ερώτημα ποιος παίρνει το μεγαλύτερο κομμάτι από την «πίτα» της ανάπτυξης και αν αντιστρέφεται θεαματικά η πορεία των μικρεμπόρων αυτοαπασχολούμενων.
Η εν λόγω έρευνα διαπιστώνει ανισοκατανομή του τζίρου της εορταστικής περιόδου, σε όφελος κυρίως των μεγάλων αλυσίδων. Η πλειονότητα των εμπόρων που κατά την εορταστική περίοδο του 2019 είχαν χειρότερο τζίρο σε σχέση με το 2018 αφορά ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων. Συγκεκριμένα, το 55% των μικρότερων επιχειρήσεων (με ετήσιο τζίρο κάτω από 45.000 ευρώ) δηλώνει ότι τα πήγε χειρότερα την τελευταία εορταστική περίοδο σε σχέση με την προηγούμενη, και άλλο ένα 30% ότι ήταν στα ίδια επίπεδα.
Από τα στοιχεία της έρευνας της ΕΣΕΕ αξίζει να αναφερθούν οι ακόμα πιο αρνητικές επιδόσεις σε επίπεδο τζίρου των εμπορικών επιχειρήσεων σε κλάδους όπως ένδυση - υπόδηση, βιβλία, κοσμήματα και λοιπά είδη, ενώ αντίθετα ενισχύεται ο τζίρος στον υποκλάδο των τροφίμων, όπου βέβαια κυριαρχούν οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ.
Παρόμοια ευρήματα αναδεικνύει και προηγούμενη έρευνα, του ΙΜΕ της ΓΣΕΒΕΕ για το πρώτο 6μηνο του 2019, με σχεδόν 48% των ατομικών επιχειρήσεων να παρουσιάζουν επιδείνωση του τζίρου σε αυτήν την περίοδο, με ένταση των προβλημάτων στο λιανικό εμπόριο και γενικά στην αυτοαπασχόληση χωρίς προσωπικό.
Την ίδια στιγμή που η ανησυχία παραμένει στους μικρεμπόρους για το πώς θα εξελιχθεί η νέα χρονιά, νέα «σύννεφα» κάνουν την εμφάνισή τους. Η διεύρυνση των ανοιχτών Κυριακών στο Εμπόριο, που έφερε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και διατηρεί και επεκτείνει η ΝΔ, προχωρά: Ηδη με Υπουργική Απόφαση μεγαθήριο στην Ανατολική Αττική προχωρά σε ανοιχτή λειτουργία 32 Κυριακές το χρόνο (μέχρι τώρα εξαιρούνταν από το διευρυμένο ωράριο), ενώ γνωστή εμπορική αλυσίδα πολυκαταστημάτων ανακοίνωσε τη λειτουργία των παραρτημάτων της 52 (!) Κυριακές το χρόνο σε Πρέβεζα και Κατερίνη.
Ποια μπορεί να είναι η προοπτική των χιλιάδων μικρεμπόρων σε αυτές τις συνθήκες, και με δεδομένο ότι η σταδιακή γενίκευση του ηλεκτρονικού εμπορίου, που είναι αντικειμενικό γεγονός, διευκολύνει αναπόφευκτα την παραπέρα συγκέντρωση του εμπορικού τζίρου;
Επιβεβαιώνονται οι εκτιμήσεις του Κόμματος, αναγκαία η βελτίωση της παρέμβασής μας
Τα παραπάνω στοιχεία επιβεβαιώνουν αυτό που το ΚΚΕ έθετε από την πρώτη στιγμή στους χιλιάδες αυτοαπασχολούμενους μικρεμπόρους:
-- Οτι η ανάπτυξη που ήρθε/έρχεται αφορά κυρίως τις μεγάλες καπιταλιστικές επιχειρήσεις.
-- Οτι τα ψίχουλα που θα περισσέψουν από το φαγοπότι των μεγάλων του κλάδου δεν πρόκειται να αλλάξουν τη γενική κατάσταση των αυτοαπασχολούμενων και των οικογενειών τους.
Σε αυτές τις συνθήκες, επιβεβαιώνεται η ανάγκη να βελτιωθεί ριζικά η παρέμβαση του Κόμματος στα πιο λαϊκά τμήματα των επαγγελματιών και μικρών εμπόρων.
Η πορεία του κλάδου αλλά και οι γενικότερες αντιλαϊκές πολιτικές, π.χ. στην Ασφάλιση, στην περικοπή κοινωνικών δικαιωμάτων, στη διατήρηση της φοροληστείας, αποτελούν την «καύσιμη ύλη» ώστε να ανοίξει η κουβέντα, να δυναμώσει ο προβληματισμός. Περισσότεροι σήμερα αντιλαμβάνονται - ακόμα κι αν αυτό δεν εκφράζεται με όρους ριζοσπαστικοποίησης - ότι η ατομική λύση και εργασία δεν μπορεί να φέρει επιστροφή στις «παλιές καλές μέρες».
Μεγαλώνει η απαίτηση όμως και από το ίδιο το κομματικό δυναμικό για πιο ουσιαστική πολιτική και ιδεολογική παρέμβαση. Η συζήτηση να πατάει στη ζωντανή πείρα του κλάδου και ταυτόχρονα να αναδεικνύει αποτελεσματικά εκείνα τα στοιχεία που έχει από τη φύση του ο καπιταλισμός και τα οποία οδηγούν στην επιδείνωση των όρων ζωής και εργασίας των αυτοαπασχολούμενων και μικροεπαγγελματιών. Να βοηθάει αυτόν τον κόσμο να αντιλαμβάνεται ότι ο ανταγωνισμός, που αποτελεί νομοτέλεια στην οικονομία της αγοράς, δεν μπορεί να είναι με ίσους ή δίκαιους όρους... Τελικά το μεγάλο ψάρι υπερισχύει...
Με την πρόταση διεξόδου του ΚΚΕ και πάλη για αντιστροφή της κατάστασης στο κίνημα
Οι σύγχρονες επεξεργασίες του ΚΚΕ μάς δίνουν τη δυνατότητα να ανοίξουμε ολοκληρωμένα τη συζήτηση για την ανάγκη σύγκρουσης και ρήξης με τις πολιτικές υπέρ του μεγάλου κεφαλαίου, πατώντας ακριβώς πάνω στα αδιέξοδα που έχουν δημιουργηθεί για δεκάδες χιλιάδες αυτοαπασχολούμενους και μικροεπαγγελματίες.
Να πείσουμε πολλούς από αυτούς ότι υπάρχουν δυνατότητες για καλύτερη ποιότητα ζωής, ότι οι παραγωγικές δυνατότητες της χώρας μπορούν να εκτοξευτούν αν κατευθυνθούν στο στόχο της ικανοποίησης των λαϊκών αναγκών και όχι της κερδοφορίας των επιχειρηματικών ομίλων.
Η πρόταση διεξόδου του ΚΚΕ για μια άλλη οργάνωση της οικονομίας και της κοινωνίας, με κοινωνικοποιημένα τα συγκεντρωμένα μέσα παραγωγής, το εμπόριο, με πανεθνικό κεντρικό σχεδιασμό, συμφέρει τη μεγάλη πλειοψηφία των μικροεπαγγελματιών, γιατί ακριβώς δίνει απάντηση και διέξοδο στα πιεστικά προβλήματα της ζωής τους και των οικογενειών τους.
Αυτή η συζήτηση χρειάζεται να δυναμώσει τους επόμενους μήνες και να γίνει παράλληλα με την προσπάθεια των δυνάμεών μας να αντιστραφεί η αρνητική πορεία που καταγράφεται και στο οργανωμένο κίνημα των αυτοαπασχολούμενων, από πλευράς μαζικότητας αλλά και από πλευράς κυριαρχίας σε αυτό των μεγαλοεπιχειρηματιών, με την προβολή των δικών τους συμφερόντων.
Με δική μας παρέμβαση να δυναμώσουν η ενημέρωση και η συζήτηση ιδιαίτερα με εκείνη τη μεγάλη μάζα των μικρεμπόρων που παραμένουν ανοργάνωτοι.
Να πολλαπλασιαστούν οι αγωνιστικές πρωτοβουλίες για όλα τα κρίσιμα ζητήματα που παραμένουν, για τη φοροληστεία, τις κατασχέσεις, τη νέα αντιασφαλιστική μεταρρύθμιση, την Υγεία - Πρόνοια, γενικά τις συνθήκες ζωής και εργασίας, προωθώντας πλαίσια πάλης που ανταποκρίνονται στην επιβίωση και ανοίγουν το δρόμο να δυναμώσει η διεκδίκηση στο έδαφος των σύγχρονων αναγκών.
Να ενισχυθεί η αντιμονοπωλιακή συσπείρωση δυνάμεων σε εμπορικούς συλλόγους και ενώσεις αυτοαπασχολούμενων, με περισσότερες αγωνιστικές πλειοψηφίες, αλλά και η κοινή δράση με τους εμποροϋπαλλήλους, γενικά τους εργαζόμενους, τη μικρομεσαία αγροτιά, τους συλλόγους γυναικών κ.λπ., πάνω στα κοινά προβλήματα.
Οι δεκάδες εκλογές που είναι προγραμματισμένες στους εμπορικούς συλλόγους και ενώσεις σε όλη τη χώρα, τους επόμενους μήνες, είναι μια ευκαιρία για μας να συμβάλουμε στην παραπάνω κατεύθυνση.